Tahun-Tahun Awal
Pada awal tahun 1980-an, beberapa graduan Ijazah Sarjana Muda Sains Gunaan dari bidang Sains dan Teknologi Elektronik serta Sains dan Teknologi Mineral telah kembali ke USM dan memaklumkan bahawa mereka telah diambil bekerja oleh beberapa kilang di Kuala Lumpur dan Pulau Pinang sebagai jurutera, namun tidak diiktiraf sebagai graduan kejuruteraan. Bagi menjawab keluhan mereka, USM telah memohon kepada Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA) untuk mendapatkan pengiktirafan Ijazah Sarjana Muda Sains Gunaan sebagai setaraf dengan ijazah kejuruteraan. Apabila permohonan itu ditolak oleh JPA, Timbalan Naib Canselor (Hal Ehwal Akademik) ketika itu, Profesor Kamal Salleh telah bersetuju dengan permintaan Encik Mohd Muslim Mohd Yusoff, yang ketika itu merupakan pensyarah di Pusat Pengajian Sains Gunaan, untuk menubuhkan satu jawatankuasa bagi menjalankan kajian kemungkinan untuk menawarkan program kejuruteraan di USM.
Penubuhan Pusat Pengajian Sains Kejuruteraan dan Teknologi Industri
Jawatankuasa tersebut mendapati bahawa Pusat Pengajian Perumahan, Bangunan dan Perancangan (HBP), USM telah pun menawarkan beberapa subjek teras dalam bidang kejuruteraan awam dan telah mengambil beberapa pensyarah yang berkelulusan dalam bidang kejuruteraan awam dan mekanikal. Sementara itu, Pusat Pengajian Sains Gunaan mempunyai pensyarah dan kursus dalam bidang Kejuruteraan Kimia, Kejuruteraan Mineral dan Kejuruteraan Elektronik. Jawatankuasa tersebut merumuskan dalam laporan kepada Naib Canselor bahawa USM sebenarnya bersedia dan berkemampuan untuk menawarkan program kejuruteraan. Laporan tersebut digelar sebagai 'Buku Hijau', satu istilah yang popular digunakan sehingga tahun 2002 untuk merujuk kepada buku program akademik kejuruteraan.
Penubuhan Kampus Perak
Kementerian Pendidikan Malaysia telah menjalankan satu kajian bertajuk ‘Skop Pengajian Kejuruteraan di Malaysia’ yang merumuskan bahawa bilangan fakulti kejuruteraan pada tahun 1980-an adalah tidak mencukupi untuk keperluan negara. Kajian tersebut mencadangkan agar sekurang-kurangnya tiga fakulti kejuruteraan baharu ditubuhkan. Setelah permohonan USM diluluskan, USM telah menjalankan satu kajian pada tahun 1984 bagi menilai kesesuaian penubuhan kampus kejuruteraan di Perak, khususnya di Ipoh. Mesyuarat Senat Ke-4 (pada 24 Oktober 1984) telah bersetuju untuk menubuhkan sebuah Lembaga Pengajian bagi mengkaji penawaran program kejuruteraan di kampus Ipoh serta program-program sedia ada yang ditawarkan oleh Pusat Pengajian Sains Kejuruteraan dan Teknologi Industri di kampus induk.
Program Ijazah Kejuruteraan Awam
Tugas sukar menyediakan kertas kerja bagi penubuhan Program Ijazah Kejuruteraan Awam telah dilaksanakan oleh Ir. Nik Fuaad Bin Nik Abllah dari Pusat Pengajian Perumahan, Bangunan dan Perancangan. Falsafah program ini telah diilhamkan daripada program ijazah sarjana muda kejuruteraan awam di Australia. Beberapa lawatan ke universiti-universiti di Australia seperti University of Adelaide, University of Melbourne, University of Sydney dan University of Perth telah dilakukan di bawah program Australian International Development Program (IADP). Draf silibus telah dibangunkan berdasarkan perbincangan dengan pihak universiti di Australia. Reka bentuk eksperimen dan makmal turut diilhamkan daripada konsep makmal universiti-universiti Australia. Salah satu contoh terbaik ialah reka bentuk lantai kukuh makmal struktur yang dimodelkan mengikut makmal di University of Melbourne.
Pusat Pengajian Kejuruteraan Awam (PPKA)
Pada tahun 1986, kurikulum Kejuruteraan Awam telah diselaraskan oleh Ir. Hj. Mohd Hashim Bin Daud, yang sebelum itu merupakan Ketua Jabatan Program Kejuruteraan Awam di PUO, dan kemudian dilantik sebagai Dekan pertama PPKA pada tahun 1989. Pelancaran rasmi PPKA dirancang pada tahun 1988 namun tertangguh disebabkan oleh beberapa halangan yang tidak dijangka. Ia telah ditubuhkan secara rasmi pada 1 Januari 1989 dengan tiga orang pensyarah, seorang Tutor dan seorang Penolong Pendaftar. Pengambilan pelajar pertama berlangsung pada Julai 1989 dengan jumlah pelajar seramai 11 orang sahaja. PPKA kemudiannya dipindahkan ke Kampus Cawangan USM di Seri Iskandar pada tahun 1989, di mana ia diberikan bangunan serta kemudahan makmal sendiri. Pada bulan Mac 2001, PPKA bersama keseluruhan kampus cawangan USM Perak telah berpindah ke Seri Ampangan untuk memulakan era baharu di Nibong Tebal.